Cho đến nay, bộ phim tiếng Việt duy nhất lọt vào vòng đề cử Oscar chính là “Mùi đu đủ xanh” (tên tiếng Pháp: L'Odeur de la papaye verte; tên tiếng Anh: The Scent of Green Papaya) của đạo diễn Trần Anh Hùng. Phim sản xuất từ năm 1993, với sự tham gia của Trần Nữ Yên Khê, Lư Mẫn San và Trương Thị Lộc.
Mùi đu đủ xanh
Trước đó, bộ phim đã đoạt giải camera vàng tại Liên hoan phim Cannes 1993 (nói thêm là nhiều người trong nghề còn xếp Cannes cao hơn cả giải Oscar), một giải César cho phim đầu tay hay nhất. Tại Oscar lần thứ 66, “Mùi đu đủ xanh” được đề cử cho giải Oscar cho phim ngoại ngữ hay nhất. Tính đến thời điểm này đây là bộ phim nói tiếng Việt đầu tiên và duy nhất từng nhận được đề cử Oscar.
Ngoài “Mùi đu đủ xanh”, Trần Anh Hùng còn có “Mùa hè chiều thẳng đứng” cũng được gửi tham dự Oscar. Phim này phát hành năm 2000, nằm trong bộ ba phim về đề tài Việt Nam của Trần Anh Hùng gồm: Mùi đu đủ xanh, Xích lô và Mùa hè chiều thẳng đứng.
Mùa hè chiều thẳng đứng
Phim được công chiếu lần đầu tại Liên hoan phim Cannes ở hạng mục "Một góc nhìn" và ra mắt tại Mỹ sau đó, thu về hơn 450.000USD tại các phòng vé. Đây được xem là bộ phim quan trọng trong quá trình nhập khẩu phim tại thị trường nội địa và góp phần thu hút du khách đến vịnh Hạ Long.
Lê Khanh, Như Quỳnh, Trần Nữ Yên Khê trong "Mùa hè chiều thẳng đứng"
“Mùa hè chiều thẳng đứng” được các nhà phê bình điện ảnh khen ngợi. Trên trang tổng hợp kết quả đánh giá Rotten Tomatoes, bộ phim nhận được "Chứng nhận tươi" (Fresh) với 82% đánh giá tích cực được tổng hợp dựa trên 55 bài bình luận, với điểm số trung bình là 7,1/10 cùng lời nhận xét: "Mùa hè chiều thẳng đứng điềm tĩnh một cách tráng lệ, nên thơ, ru người xem vào câu chuyện đời thường".
Nhắc lại, cũng trang này, điểm số “tươi” dành cho “Bố già” của Trấn Thành chỉ có 29% với nhiều nhận xét khá tiêu cực: “Ngay cả những nét văn hóa bản sắc của địa phương cũng không thể cứu vớt được sự drama và hài hước quá mức của bộ phim này. Các nhân vật không ngừng la hét, cãi vã khiến cho khán giả quốc tế không cảm nhận được đúng về cuộc sống của gia đình lao động Việt đương đại. Tình tiết hài cũng gượng ép, ngớ ngẩn... khi chuyển sang chính kịch lại nặng nề, bi thảm không cần thiết” (Trích từ tờ Variety).
Ngoài ra, một phim Việt khác được giới phê bình quốc tế đánh giá cao nhưng vẫn không qua được “vòng gửi xe” của Oscar là “Mùa len trâu” của đạo diễn Nguyễn Võ Nghiêm Minh.
Mùa len trâu
Trước đó, “Mùa len trâu” đã tham dự gần mười liên hoan phim khu vực và quốc tế và đã giành được những giải thưởng đáng kể: Giải đặc biệt ở LHP Locarno, Thụy Sĩ; Giải đạo diễn xuất sắc nhất ở LHP Chicago, Mỹ; Giải cao nhất, Grand prix của LHP Amiens, Pháp; Giải đặc biệt của LHP Amazonas, Brasil.
Nói chung, cuộc đua Oscar với điện ảnh Việt còn là câu chuyện “đường xa vạn dặm”. Một số khán giả ví von: chờ điện ảnh trong nước chạm tới giải thưởng này cũng giống như chờ văn học Việt được Nobel vậy, không sốt ruột được!
Đạt Nhi
