South China Morning Post đưa tin các nhà lập pháp Trung Quốc đã thông qua luật kiểm duyệt điện ảnh mới tại Hong Kong, cho phép chính quyền đặc khu ban lệnh cấm phổ biến những tác phẩm bị đánh giá gây nguy hại cho an ninh quốc gia. Song song, án tù cho các cá nhân hoặc tổ chức trình chiếu những bộ phim bị liệt vào danh sách cấm cũng được nâng lên mức cao nhất.
Thay đổi lớn trong luật kiểm duyệt điện ảnh
Ngày 27/10, trong hội nghị Hội đồng Lập pháp, một thành viên chính phủ khẳng định luật mới sẽ không ảnh hưởng đến sự phát triển của ngành công nghiệp điện ảnh Hong Kong - từng được mệnh danh Hollywood của Viễn Đông. Tuy nhiên, không ít chuyên gia và bình luận viên bày tỏ lo ngại luật điện ảnh sẽ bóp nghẹt tự do sáng tạo của cộng đồng nghệ sĩ.
Hình ảnh bên trong một rạp chiếu phim tại khu Vượng Giác, Hong Kong. Anita - bộ phim tiểu sử về ngôi sao Mai Diễm Phương - đang được quảng bá rộng rãi. Ảnh: Felix Wong.
Bằng cách biểu quyết trực tiếp, các nhà xây dựng luật đã thông qua Dự luật kiểm duyệt phim sửa đổi 2021. Điều khoản mới trong dự luật yêu cầu cơ quan kiểm duyệt đánh giá cả ảnh hưởng của một tác phẩm tới an ninh quốc gia trước khi quyết định cấp phép phổ biến.
Cơ quan chức năng đã kéo dài khoảng thời gian chờ duyệt phim từ hai tuần lên đến 28 ngày. Việc kéo dài số ngày duyệt phim giúp cơ quan kiểm duyệt có đủ thời gian xin tư vấn pháp lý về một tác phẩm trước khi đưa ra quyết định cuối cùng.
Theo Sắc lệnh kiểm duyệt phim, nếu bị khởi tố, cá nhân phạm tội chiếu phim bất hợp pháp có thể đối mặt với mức án ba năm tù giam (luật cũ là hai năm) cùng số tiền phạt khoảng 128.579 USD (1 triệu HKD). Luật mới cũng cho phép cơ quan chức năng rút giấy phép phổ biến của những tựa phim đã ra mắt trong quá khứ nếu có bằng chứng nội dung tác phẩm tác động tiêu cực tới an ninh quốc gia.
Luật an ninh quốc gia do Bắc Kinh ban hành năm 2020 áp dụng lên Hong Kong nghiêm cấm các hành vi ly khai, lật đổ, khủng bố và cấu kết với các thế lực nước ngoài.
Quan điểm của các nhà lập pháp
Trong hội nghị, luật sư kiêm chuyên gia xây dựng văn bản luật Priscilla Leung bày tỏ quan ngại trước những bộ phim giống như Ten Years - tác phẩm thể hiện góc nhìn bi quan về tương lai của Hong Kong.
“Tôi đã xem bộ phim tại rạp vào năm 2016. Nó được chiếu công khai tại Mei Foo cho hàng trăm người, bao gồm cả trẻ em, xem. Không xã hội nào trên thế giới chấp nhận những thế lực xúi giục thanh niên phạm pháp, kích động thù hằn dân tộc và dung túng cho khủng bố… Hong Kong nên ngăn chặn những sản phẩm như thế ra đời”, bà Leung nói.
Hình ảnh một buổi chiếu lưu động phim Ten Years được tổ chức bên ngoài trụ sở Hội đồng Lập pháp hồi tháng 4/2016. Ảnh: AP.
Luật sư Ma Fung-kwok - đại diện cho Cục xuất bản, văn hóa, thể thao và nghệ thuật - cho rằng chính phủ đã giải đáp phần lớn thắc mắc của các nhà làm phim. Nhưng họ vẫn sẽ theo dõi sát sao nền công nghiệp điện ảnh để đảm bảo luật mới được thực thi chính xác.
“Trước khi Hong Kong được trao trả cho Trung Quốc, khâu kiểm duyệt phim tại đây từng rất ngặt nghèo. Nhưng nền công nghiệp điện ảnh vẫn tìm được cách để phát triển. Các nhà làm phim chắc chắn có thể sáng tạo thêm nhiều tác phẩm đa dạng mà không vi phạm điều khoản trong luật an ninh quốc gia”, luật sư Ma nói.
Trong lịch sử, trước năm 1997, chính quyền thuộc địa Anh đã cấm các bộ phim có nội dung ca ngợi chế độ lưu hành tại Hong Kong. Họ từng từ chối cấp giấy phép phổ biến một bộ phim về cuộc đình công của công nhân Mỹ.
Ông Edward Yau, Bộ trưởng Bộ Phát triển thương mại và kinh tế, phát biểu đa số phim Hong Kong sẽ không bị ảnh hưởng bởi luật điện ảnh mới. Bộ trưởng khẳng định nền công nghiệp điện ảnh sẽ không bị ảnh hưởng.
“Mục tiêu của chúng tôi rất đơn giản và trực tiếp - kiện toàn hệ thống kiểm duyệt phim và ngăn chặn các hành vi có thể đe dọa an ninh quốc gia. Tôi tin phần lớn các tác phẩm điện ảnh không gặp khó khăn với luật anh ninh quốc gia. Dự thảo luật sẽ cung cấp cho nhà làm phim những chỉ dẫn rõ ràng hơn để thực hiện, tránh trường hợp vô tình vi phạm”, ông Yau phát biểu tại hội nghị.
Trong hội nghị, một số đại biểu cũng đưa ý kiến luật kiểm duyệt nên được mở rộng phạm vi tới cả những tác phẩm phát hành trực tuyến. Ông Yau cho rằng việc này cần thêm thời gian nghiên cứu về tính khả thi.
Lo lắng từ các chuyên gia
Phó giáo sư Kenny Ng từ Học viện điện ảnh trực thuộc Đại học Baptist lo ngại nhà cầm quyền đang thắt chặt tự do sáng tạo của nghệ sĩ. Ông nói: “Ngành công nghiệp điện ảnh đã lường trước việc đạo luật sẽ được thông qua. Các nhà làm phim đã sẵn sàng tìm cách thích nghi với môi trường mới”.
Dự thảo luật kiểm duyệt điện ảnh đã nhiều lần bị các nhà lập pháp tại Hong Kong phủ quyết khi đưa ra trưng cầu ý kiến. Ảnh: China Policy Institute.
Vị phó giáo sư dự doán các bộ phim đề cập tới vấn đề chính trị hay phê phán hiện thực xã hội sẽ chọn cách thích nghi thay vì đối đầu. Bên cạnh đó, tác phẩm bị gắn mác nhạy cảm chính trị sẽ không chọn phát hành tại Hong Kong hoặc nếu có chiếu sẽ cắt gọt nội dung để vừa vặn với quy định kiểm duyệt mới.
Các rạp chiếu phim độc lập cũng sẽ phải đắn đo trước khi trình chiếu phim tài liệu, đặc biệt các tác phẩm đụng chạm tới mâu thuẫn xã hội hay hình ảnh lực lượng cảnh sát, ông Ng cho hay.
Tenky Tin, người phát ngôn của Liên đoàn các nhà làm phim Hong Kong, cho biết cần thời gian để thấy hết ảnh hưởng của luật kiểm duyệt điện ảnh. “Vẫn rất khó để xác định cơ quan chức năng sẽ siết chặt quản lý tới đâu với cộng đồng làm phim. Chúng tôi hy vọng đây không phải một đợt càn quét. Tuy nhiên, vạn sự vẫn phụ thuộc vào việc chính quyền muốn làm căng tới đâu”, vị đại diện cho hay.
Anh Phan
