Tiền thân là Công ty Chuyên doanh Thuốc lá Phú Khánh được thành lập ngày 4-10-1983 trong bối cảnh đất nước bị bao vây cấm vận, Khatoco không thể tránh khỏi những lúc thăng trầm, có lúc tưởng chừng không thể vượt qua.
Giai đoạn 1983-1989: Khatoco ra đời từ hai bàn tay trắng. Thứ duy nhất có được là chức năng, nhiệm vụ sản xuất kinh doanh thuốc lá được Nhà nước giao. Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ V (tháng 3-1982) đánh dấu sự đổi mới về tư duy kinh tế, xóa bỏ cơ chế tập trung quan liêu bao cấp, thực hiện hạch toán kinh tế và kinh doanh xã hội chủ nghĩa. Khatoco bằng nghị lực, niềm tin và tinh thần vượt khó, đã chắt chiu từng đồng vốn để đầu tư máy móc thiết bị thay thế lao động thủ công. Đến năm 1989, tổng tài sản đạt 27,3 tỉ đồng; vốn chủ sở hữu đạt 5,3 tỉ đồng; doanh thu hợp nhất đạt 29,4 tỉ đồng. Tổng số lao động là 1.200 người. Chỉ sau 5 năm thành lập, Khatoco trở thành một trong những doanh nghiệp hàng đầu của Khánh Hòa.
Giai đoạn 1989-1993: Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI (tháng 12-1986) quyết tâm đổi mới với 3 chương trình kinh tế lớn: Lương thực thực phẩm, hàng tiêu dùng và hàng xuất khẩu. Đối với Khatoco, đây là giai đoạn đột phá để phát triển. Những lãnh đạo của Khatoco giai đoạn này với tư duy đổi mới, dám đánh đổi sinh mạng chính trị bản thân vì sự tồn tại của doanh nghiệp trong ranh giới mong manh giữa cái cũ và cái mới, giữa đúng và sai.
Giai đoạn 1993-2011: Khatoco mở rộng quy mô, trở thành tập đoàn kinh tế kinh doanh đa ngành, thí điểm thực hiện mô hình Công ty mẹ - công ty con. Từ một doanh nghiệp chuyên ngành thuốc lá, đến năm 2011, Khatoco có đến 32 đơn vị thành viên với 9 nhóm ngành nghề, lĩnh vực khác nhau.
Đây là giai đoạn Khatoco tăng trưởng mạnh. Năm 2011 so với năm 1993, tổng tài sản đạt 3.411 tỉ đồng, tăng gấp 12,5 lần; vốn chủ sở hữu đạt 1.577 tỉ đồng, tăng gấp 15,5 lần; doanh thu hợp nhất đạt 7.642 tỉ đồng, tăng gấp 12,9 lần; lợi nhuận trước thuế đạt 461,7 tỉ đồng, tăng gấp 47,9 lần; nộp ngân sách đạt 2.791 tỉ đồng/năm, tăng gấp 26,9 lần. Tổng số lao động trong giai đoạn này tăng gấp 4 lần, từ 1.220 lên 4.550 người.
Xí nghiệp May Khatoco
Giai đoạn 2011-2015: Khatoco đã trở thành một trong những doanh nghiệp lớn nhất khu vực miền Trung, được xếp hạng doanh nghiệp đặc biệt.
Giai đoạn 2015-2023: Khatoco xác định mục tiêu chiến lược trong tái cơ cấu doanh nghiệp là đầu tư phát triển chiều sâu ngành kinh doanh chủ lực, cốt lõi của Khatoco là ngành công nghiệp thuốc lá. Đồng thời, sắp xếp lại để từng bước nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh ngành công nghiệp may - thời trang và ngành chăn nuôi - thuộc da. Khatoco cũng tập trung cơ cấu lại tỉ lệ vốn góp phù hợp để tạo điều kiện cho các doanh nghiệp trong ngành dịch vụ du lịch được chủ động, khai thác thế mạnh của địa phương, nâng cao năng lực cạnh tranh, tiếp cận công nghệ 4.0 đối với ngành thương mại dịch vụ và ngành kinh doanh hạ tầng cụm công nghiệp là những ngành có nhiều tiềm năng phát triển trong tương lai.
Trong giai đoạn này, việc xây dựng mới Nhà máy Thuốc lá Khatoco Khánh Hòa và di chuyển các đơn vị thành viên vào Cụm Công nghiệp Trảng É của Khatoco là dấu ấn quan trọng của cột mốc 40 tuổi, tạo nền tảng bền vững hướng đến tương lai.
Năm 2023, ước tính tổng tài sản Khatoco đạt 5.980 tỉ đồng; vốn chủ sở hữu đạt 2.440 tỉ đồng; doanh thu hợp nhất đạt 8.200 tỉ đồng; lợi nhuận trước thuế đạt 300 tỉ đồng; nộp ngân sách đạt 3.600 tỉ đồng; kim ngạch xuất khẩu đạt 50 triệu USD.
40 năm qua, bằng sự đoàn kết, nghị lực, niềm tin, các thế hệ lãnh đạo, người lao động Khatoco đã xây dựng nên một Khatoco ngày càng phát triển ổn định, bền vững.
Lê Tiến Anh (Chủ tịch HĐTV Khatoco)
